H e-θύρα στη νομική ενημέρωση

Πολίτης-καταναλωτής ζήτησε από την Τράπεζά του να του χορηγήσει κάρτα αυτόματης ανάληψης μετρητών. Η Τράπεζα του ζητάει να συμπληρώσει και να υπογράψει προεκτυπωμένη αίτηση για χορήγηση χρεωστικής κάρτας. Στην αίτηση σε παράγραφο με τίτλο «Διαβάστε προσεκτικά και υπογράψτε» υπάρχει ο όρος: «Δέχομαι να χρησιμοποιούνται από το Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα Χ ή και να ανακοινώνονται σε θυγατρικές ή συνδεδεμένες/συνεργαζόμενες με αυτό επιχειρήσεις στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους τα προσωπικά μου δεδομένα που περιλαμβάνονται στο παρόν έντυπο με σκοπό την απευθείας διαφήμιση ή προώθηση πωλήσεων προϊόντων ή υπηρεσιών». Ο άνθρωπος αναγκάστηκε να υπογράψει, για να πάρει την κάρτα και να απολαύσει τις ωφέλειες και τα προνόμια που αυτή του παρέχει, χωρίς όμως προηγουμένως να ρωτηθεί από τον αρμόδιο υπάλληλο εάν συμφωνεί ειδικά με τον όρο αυτό, ο οποίος αφορά στη διαφήμιση και δεν έχει σχέση με τη συγκεκριμένη σύμβαση.

Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), μετά από σχετική καταγγελία του θιγόμενου καταναλωτή, έκρινε ότι ο όρος αυτός είναι παράνομος, παραβιάζει τη σχετική νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, γιατί (α) μόνη η υπογραφή του αιτούντος σε προδιατυπωμένους όρους δεν δηλώνει ελεύθερη συγκατάθεση, (β) δεν του έγινε ειδική ενημέρωση για τον όρο αυτό και (γ) το περιεχόμενο του όρου είναι διαφορετικό από τους σκοπούς της σύμβασης.

Αποτέλεσμα; Η Τράπεζα δέχτηκε πρόστιμο 10.000 ευρώ.

Τα λεγόμενα επιχειρηματικά μυστικά ή πιο επίσημα, το εμπορικό ή βιομηχανικό απόρρητο είναι κάθε γεγονός που σχετίζεται με ορισμένη επιχείρηση, γνωστό μόνο σε στενά καθορισμένο κύκλο προσώπων, τα οποία είναι υποχρεωμένα σε τήρηση μυστικότητας, η διαφύλαξη της οποίας αποτελεί και βούληση του ιδιοκτήτη της επιχείρησης, ως αφορώσα στα οικονομικά συμφέροντα της επιχείρησης. Επομένως τα επιχειρηματικά μυστικά αποτελούν άυλα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης, που προστατεύονται ως δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας.

Τι όμως περιλαμβάνεται στην έννοια του εμπορικού ή βιομηχανικού απορρήτου;

Στο απόρρητο περιλαμβάνονται πληροφορίες σχετικές με επιχειρήσεις που αφορούν τις εμπορικές τους σχέσεις και τα κοστολογικά τους στοιχεία.

Περαιτέρω στο απόρρητο περιλαμβάνεται η τεχνογνωσία που ορίζεται ως το σύνολο των πληροφοριών πρακτικής φύσεως, μη κατοχυρωμένων με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, που έχουν προκύψει εμπειρικά και από δοκιμές, οι οποίες δεν είναι ευρέως γνωστές, ούτε εύκολα προσπελάσιμες, είναι όμως χρήσιμες και σημαντικές και μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια.

Τέλος στην έννοια του απόρρητου περιλαμβάνεται και η καινοτομία, με την προϋπόθεση ότι διαθέτει τα παραπάνω χαρακτηριστικά και έτσι προστατεύεται ως διανοητική ιδιοκτησία.

Τα όρια της προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας φτάνουν μέχρι το σημείο εκείνο που το προστατευόμενο απόρρητο έφτασε να εξασφαλίσει για την επιχείρηση τέτοιου είδους μονοπωλιακή θέση που η αποκλειστική χρήση του καθίσταται καταχρηστική στα πλαίσια του ελεύθερου ανταγωνισμού. Σε τέτοιες εξαιρετικές περιστάσεις, η επιχείρηση θα υποχρεωθεί σε αναγκαστική παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης του άυλου αγαθού ή στη λεγόμενη παραχώρηση βασικών διευκολύνσεων, όπως για παράδειγμα η Microsoft που υποχρεώθηκε να συμμορφωθεί σε σχετική απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τα έργα εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών προστατεύονται ταυτόχρονα από τη νομοθεσία για την πνευματική και για τη βιομηχανική ιδιοκτησία.

Έργα εικαστικών τεχνών είναι τα δισδιάστατα σχέδια και τα τρισδιάστατα αντικείμενα, καθώς και οι διαφημίσεις, που μπορεί να είναι συνηθισμένα, αλλά όταν συνδυαστούν μεταξύ τους με ασυνήθιστο αποτέλεσμα που δείχνει προσωπική δημιουργική συμβολή, αποτελούν πνευματικό έργο που προστατεύεται.

Έργα εφαρμοσμένων τεχνών μπορεί να είναι π.χ. σκεύη οικιακής χρήσεως με ζωγραφιές, φωτιστικά, καλλιτεχνικά σταχτοδοχεία, παιχνίδια, τάπητες, κοσμήματα, έπιπλα, υφάσματα, κηροπήγια, πορσελάνες, βάζα, σερβίτσια, τσάντες, χάλκινα είδη, κούκλες, φιγούρες, γραφικές παραστάσεις, φωτογραφίες, έργα μόδας και γενικότερα κάθε προϊόν βιομηχανικού ντηζάιν.

Ως πνευματικά δημιουργήματα, τα έργα προστατεύονται από τη χρονική στιγμή της δημιουργίας ή αποτύπωσής τους, με την προϋπόθεση να έχουν πρωτοτυπία, δηλαδή κάτω από παρόμοιες συνθήκες και για τους ίδιους λόγους κανένας άλλος δημιουργός, κατά λογική πιθανολόγηση, δεν θα ήταν σε θέση να δημιουργήσει έργο όμοιο. Με άλλα λόγια το έργο θα πρέπει να αντανακλά την προσωπικότητα του δημιουργού του και να έχει κάποια διαφορά από τα ήδη γνωστά, καθημερινά και αυτονόητα.

Ως βιομηχανικά σχέδια ή υποδείγματα, τα ίδια έργα κατοχυρώνονται και προστατεύονται εξατομικευμένα, συγκεκριμένα και χωρίς αμφισβήτηση έναντι όλων, από τη χρονική στιγμή της κατάθεσης σχετικής αίτησης στον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ).

Η καταγγελία της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου από την εργοδοτική πλευρά είναι, σύμφωνα με το νόμο, μια τυπική δικαιοπραξία, η οποία, προκειμένου να μην δημιουργείται καμία αμφιβολία εκμεταλλεύσιμη από οποιαδήποτε πλευρά, ως προς την πραγματική βούληση του εργοδότη να λυθεί η σύμβαση εργασίας ή ως προς τον πραγματικό χρόνο εκδήλωσης αυτής της βούλησης, απαιτείται να γίνεται εγγράφως, δηλαδή με ιδιωτικό έγγραφο, που να φέρει συγκεκριμένη ημερομηνία και να υπογράφεται ιδιοχείρως από τον εργοδότη ή από εκπρόσωπο αυτού.

Τα ελληνικά δικαστήρια έχουν επανειλημμένα δεχτεί ότι κατά την αποστολή ενός μηνύματος μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, η δήλωση βουλήσεως του αποστολέα ταυτίζεται με την ηλεκτρονική του διεύθυνση. Η αιτιολογία που χρησιμοποιούν οι δικαστικές αποφάσεις είναι απλή και σαφής: ο καθορισμός της ηλεκτρονικής διεύθυνσης κατά τρόπο μοναδικό από τον ίδιο το χρήστη και η δήλωσή της σε κάθε αποστελλόμενο ηλεκτρονικό μήνυμα αποτελεί απόδειξη της ταυτότητας του αποστολέα-εκδότη του ηλεκτρονικού ιδιωτικού εγγράφου, καθώς αυτή ακριβώς η μοναδική για κάθε χρήστη ηλεκτρονική διεύθυνση που έχει οριστεί και εφαρμοστεί από τον ίδιο τον αποστολέα, εξομοιώνεται προς την ιδιόχειρη υπογραφή, έστω και αν δεν έχει την παραδοσιακή μορφή αυτής.

Ωστόσο πρόσφατη απόφαση του Εφετείου Αθηνών, δέχτηκε ότι η καταγγελία σύμβασης εργασίας μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι άκυρη, επειδή δεν τηρείται ο έγγραφος τύπος.

Συμπέρασμα : προς το παρόν ο παραδοσιακός τρόπος είναι ασφαλέστερος για όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές!

Η Οδηγία 2004/39/ΕΚ «για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων» που αναμένεται να εφαρμοστεί στην Ελλάδα από 1ης Νοεμβρίου 2007, πρόκειται να μεταμορφώσει κυριολεκτικά το σημερινό πλαίσιο λειτουργίας του χρηματιστηρίου. Συγκεκριμένα στα πλαίσια της προώθησης της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς χρήματος και κεφαλαίου και για να εξαλειφθούν τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία υπηρεσιών και κεφαλαίων μεταξύ των κρατών-μελών, σύμφωνα με τη νέα Οδηγία:

• Καταργείται το μονοπώλιο του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Τα χρηματιστήρια, που αντιμετωπίζονται πια ως «οργανωμένες αγορές», λαμβάνουν κοινοτικό διαβατήριο και θα μπορούν να λειτουργούν ελεύθερα οπουδήποτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω παραρτημάτων τους υποκείμενα στους κανόνες προληπτικής εποπτείας του κράτους μέλους καταγωγής, το οποίο θα είναι αρμόδιο και για την τήρηση των κανόνων αυτών. Η κρατική αρμοδιότητα επομένως θα περιορίζεται στην εφαρμογή των χρησιμοποιούμενων εποπτικών μηχανισμών, κανόνων και διαδικασιών, οι οποίοι με τη σειρά τους θα ρυθμίζονται από το ενιαίο για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των χρηματιστηρίων. Επίσης για τη ρύθμιση ειδικών και τεχνικών θεμάτων αρμόδια θα είναι πάλι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία θα εκδίδει σχετικές κανονιστικές πράξεις. Με τον τρόπο αυτό περιορίζεται η έκταση των κανόνων που δύναται να θεσπίσει ένα κράτος μέλος ως προς τα θέματα λειτουργίας και οργάνωσης των εθνικών χρηματιστηρίων και αποφεύγονται οι δυνατότητες ανάπτυξης σημαιών ευκαιρίας (forum shopping) με διαφοροποιήσεις σε βάρος της ποιότητας αλλά και η ανάπτυξη αυστηρών εθνικών κανόνων (gold plating) που θίγουν την ελεύθερη αγορά.

• Αντίστοιχο κοινοτικό διαβατήριο λαμβάνουν και οι εταιρείες επενδυτικών υπηρεσιών (ΕΠΕΥ), οι οποίες όντας εγκατεστημένες στα κράτη-μέλη υποδοχής θα έχουν τόσο ελεύθερη πρόσβαση στις οργανωμένες αγορές, όσο και το δικαίωμα κατάρτισης συναλλαγών, σύμφωνα με τους κανόνες της κάθε οργανωμένης αγοράς.

• Διευρύνεται κατά πολύ η δυνατότητα κατάρτισης συναλλαγών επί χρηματοπιστωτικών μέσων και εκτός χρηματιστηρίου, μέσω δύο καινοτομιών: (α) της δημιουργίας των Συστημάτων Πολυμερούς Διαπραγμάτευσης (Μultilateral Trading Facilities systems/MTFs) και (β) της επίσημης θεσμοθέτησης των εξωχρηματιστηριακών συναλλαγών μέσω τραπεζών και ΕΠΕΥ. To κύριο χαρακτηριστικό των MTFs είναι ότι παρέχουν τη δυνατότητα οργάνωσης αγορών από ΕΠΕΥ ή/και τραπεζών και κατάρτισης συναλλαγών μεταξύ τους, σύμφωνα με κανόνες της ιδιωτικής αυτονομίας, συμβατούς προς τους κρατικούς εποπτικούς κανόνες. Η δεύτερη καινοτομία της Οδηγίας εισάγει την έννοια του συστηματικού εσωτερικοποιητή (systematic internaliser), αναδεικνύοντας τις ΕΠΕΥ ή/και τις τράπεζες ως εμπόρους τίτλων που συναλλάσσονται οργανωμένα, τακτικά και συστηματικά εκτός οργανωμένης αγοράς για δικό τους λογαριασμό, απευθείας με πελάτες τους, υποκείμενους όμως σε υποχρεώσεις διαφάνειας.

Το πνεύμα της νέας Οδηγίας κινείται σε 3 βασικούς άξονες:
1. Στην ενδυνάμωση του διασυνοριακού ανταγωνισμού, επεκτείνοντας το «ενιαίο διαβατήριο» το οποίο δίνει τη δυνατότητα στους χρηματοπιστωτικούς ομίλους να δραστηριοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση με μοναδική προϋπόθεση το να έχουν λάβει την έγκριση των αρμοδίων εθνικών τους αρχών.
2. Στην αλλαγή της φύσης του ανταγωνισμού στις συναλλαγές μετοχών. Αν και στην Ευρώπη οι περισσότερες μετοχές εξακολουθούν να τίθενται υπό διαπραγμάτευση στα χρηματιστήρια, εκδηλώνεται ολοένα και περισσότερο ενδιαφέρον για την εξεύρεση εναλλακτικών οδών, όπως οι εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές μεταξύ επενδυτικών τραπεζών.
3. Στη βελτίωση της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας των ευρωπαϊκών χρηματιστηριακών αγορών και της ενίσχυσης της προστασίας των επενδυτών σε όλη την Ευρώπη. Με την εναρμόνιση του εθνικού δικαίου με τη νέα Οδηγία, η ανάπτυξη των χρηματιστηρίων θα είναι άρρηκτα συνδεμένη με την καταξίωση αυτών σε συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού, αφού οι τράπεζες, οι ΕΠΕΥ και οι εισηγμένες εταιρίες θα είναι πια συνειδητοί και όχι κατ’ ανάγκη -λόγω του χρηματιστηριακού μονοπωλίου- εταίροι των χρηματιστηρίων.

Η γονιμοποίηση του παραδοσιακού χρηματιστηριακού δικαίου με το σπόρο του ευρωπαϊκού δικαίου και η μεταλλαγή του σε δίκαιο των επενδυτικών υπηρεσιών και της κεφαλαιαγοράς αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για τους έλληνες ερμηνευτές και εφαρμοστές του δικαίου (δικηγόρους, δικαστές, κλπ), από τους οποίους απαιτείται η κατανόηση της ευρύτερης εικόνας των οικονομικών, τεχνικών και δικαιοπολιτικών παραμέτρων που διέπουν τις νέες ρυθμίσεις.